W życiu każdego z nas komputer stał się niezbędnym narzędziem w pracy jak i w domu. Jest źródłem informacji, edukacji, zabawy. Szczególnie ostatnich kilkanaście lat, w związku z upowszechnieniem się Internetu, to ciągły wzrost zainteresowania tą formą zdobywania wiedzy i komunikacji. Jednocześnie obserwuje się wzrost zapadalności na dysfunkcję części szyjnej kręgosłupa. Problem przestaje dotyczyć jedynie osób wykonujących tzw. pracę biurową, na wielogodzinne przebywanie przed monitorem narażona jest już młodzież szkolna.
Jaki mechanizm powoduje ból szyi?
Wśród czynników warunkujących wystąpienie bólu odcinka szyjnego kręgosłupa wymienia się długotrwałe zgięcie tego odcinka i utrzymywanie rąk na klawiaturą oraz przedłużone w czasie skręcenie i pochylenie tułowia związane z pracą przy komputerze. Poza tym zwraca się uwagę na nieprawidłowości w zakresie ergonomii stanowisk pracy jako przyczyny opisywanych dolegliwości. Wymienione nieprawidłowości wymuszają na użytkowniku komputera ustawienie głowy w zgięciu w dolnej części odcinka szyjnego, a w przeproście w górnej jego części. Towarzyszy temu wysunięcie łopatek do przodu i boku oraz uniesienie barków związane przede wszystkim z długotrwałym utrzymywaniem kończyn górnych nad klawiaturą. Opisana pozycja utrzymywana przez dłuższy czas doprowadza do zniesienia równowagi statyczno-dynamicznej pomiędzy mięśniami obręczy barkowej. Mięśnie odpowiedzialne za utrzymanie głowy w pozycji wyprostowanej i utrzymywanie kończyn górnych nad klawiaturą, do których zaliczamy mięsień: dźwigacz łopatki, czworoboczny, mięśnie prostowniki głowy, ulegają przykurczeniu, natomiast mięśnie takie jak mięsień równoległoboczny, najszerszy grzbietu, zębaty przedni i zginacze szyi, których zadaniem jest stabilizacja obręczy barkowej ulegają rozciągnięciu i osłabieniu. Klinicznym objawem nieprawidłowości zachodzących w przeciążonych mięśniach obok bólu jest mrowienie, drętwienie i zaburzenia czucia w obrębie szyi i kończyn górnych.
Wymuszona, długotrwale utrzymywana pozycja siedząca przy komputerze w niekorzystnych ergonomicznie warunkach w dalszej kolejności powoduje przeciążenie więzadeł szyjnej części kręgosłupa oraz torebek stawowych stawów między wyrostkami stawowymi. Efektem tego jest utrata przez te struktury elastyczności, co prowadzi do ograniczenia ruchomości kręgosłupa szyjnego. Zaburzeniu ulega tzw. zjawisko „gry stawowej”. Najczęstszymi objawami towarzyszącymi zmianom elastyczności więzadeł i torebek stawowych są: bóle i drętwienia kończyn górnych, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, a czasem również nudności oraz wymioty. W ostatnim etapie trwającego w czasie przeciążenia kręgosłupa szyjnego dochodzi do rozwoju zmian zwyrodnieniowych z towarzyszącymi uszkodzeniami korzeni nerwowych.
Opisany proces, trwający zazwyczaj na przestrzeni wielu lat, daje nam dość złożony zespół dolegliwości. Najczęściej spotykamy się zespołem bólowym kręgosłupa szyjnego i kończyn górnych, osłabieniem siły mięśni obręczy barkowej zaburzeniami czucia w obrębie kończyn górnych. Przyczyną wspomnianych dolegliwości są najczęściej zespoły uciskowe korzeni nerwów części szyjnej kręgosłupa czy zespół górnego otworu klatki piersiowej.
Bóle szyji – skala problemu.
Według danych literaturowych dolegliwości bólowe kręgosłupa szyjnego występują u ponad 50% użytkowników komputerów, dodatkowo obszar występowania bólu wskazuje zaistnienie patologii w obrębie dolnych kręgów szyjnych i górnych piersiowych, co może wskazywać na ogólne pogorszenie satysfakcji wykonywanej pracy, jak i pogorszenie komfortu życia. A zatem problem zaczyna dotyczyć nie tylko pracownika, ale również pracodawcy. Zwolnienia lekarskie, mniejsza wydajność pracownika itd. W wielu badaniach problem dotyczył badanych, których czas pracy przy komputerze przekraczał 5 godzin dziennie, powyżej 7 godzin ból występował znacznie intensywniej. A co jeśli nasz czas pracy trwa cały dzień?
Prawdopodobnie krótkie przerwy co 20-30 minut zapobiegają występowaniu bólu części szyjnej kręgosłupa. I tu kolejne pytanie, kto może sobie na nie pozwolić?
Czas nie wydaje się być jedynym czynnikiem warunkującym dolegliwości ze strony odcinka szyjnego kręgosłupa. Często są one spowodowane wadliwym ustawieniem klawiatury komputera, krzesło które często nie posiada regulowanej wysokości również powoduje nieprawidłowe ustawienie klawiatury względem użytkownika komputera. Wysokość na której znajduje się klawiatura nie jest jedynym czynnikiem z zakresu organizacji stanowiska pracy, które może nam szkodzić. Istnieje związek pomiędzy dolegliwościami bólowymi spowodowanymi przeciążeniem kręgosłupa szyjnego i obręczy barkowej, a nieprawidłowym, za niskim ustawieniem monitora i jego małą średnicą.
Co zatem jeśli problem już nas dotyczy?
Największy problem stanowi to, że pacjenci decydują się na leczenie przypadku kiedy ich dolegliwości trwają już bardzo długo, a obraz kliniczny dotyczy już zarówno zmian zwyrodnieniowych jak i zespołów uciskowych. W obrazie rezonansu magnetycznego często oglądamy liczne dyskopatie, czyli tzw. „wysunięcie się” krążka międzykręgowego co może dawać znaczne objawy bólowe, duszności, wymioty wymagają one natychmiastowej konsultacji neurochirurgicznej ponieważ grożą trwałą utratą zdrowia.
Z pomocą może przyjść fizjoterapia. Najskuteczniejszą metodą zwalczania bólu szyi i głowy, prowokowane przez zmiany w kręgosłupie szyjnym jest celowana, rozsądna i bezpieczna terapia manualna. Zła informacja dla pacjentów jest taka iż prawdopodobnie nie będą oni w stanie samodzielnie skutecznie rozluźnić tkanek miękkich przykręgosłupowych. Do tego potrzebny jest doświadczony terapeuta oraz duża wiedza na temat anatomii kręgosłupa szyjnego. Rozluźnienie mięśni przykręgosłupowych i przyczaszkowych oraz mobilizacja poszczególnych stawów, dająca odpowiedni zakres ruchomości kręgosłupa to podstawa. W dalszej kolejności stabilizacja za pomocą indywidualnie dobranych ćwiczeń oraz edukacja w zakresie ergonomii pracy, które mogą utrwalić efekty terapii.
mgr Małgorzata Grodzicka